1. Czym przejawia się niedostosowanie społeczne?

Termin niedostosowanie społeczne określa formy zachowań, które nie są zgodne ze społecznymi wyznacznikami. Zachowania te wpływają negatywnie na funkcjonowanie osoby je przejawiające w wielu sferach jej życia oraz mają one znacznie negatywny wpływ na funkcjonowanie otoczenia tej osoby. Te negatywne konsekwencje tego nie przystosowawczego zachowania burzą istniejący ład oraz zaburzają poczucie bezpieczeństwa. Mówiąc o niedostosowaniu społecznym dziecka w zakresie jego funkcjonowania, pełnionych rolach będziemy mówić o:

• nieprzystosowaniu do wymogów życia rodzinnego (rola dziecka)

• nieprzystosowaniu do wymogów życia rówieśniczego (rola w grupie rówieśniczej)

• nieprzystosowaniu do wymogów szkolnych (rola ucznia).

Wśród zachowań przejawianych przez starsze dzieci będziemy mówić o alkoholizowaniu się, stosowaniu środków psychoaktywnych, niekonwencjonalnych zachowaniach seksualnych (prostytucja), zachowaniach agresywnych skierowanych w kierunku do otoczenia (przemoc fizyczna, werbalna, psychiczna), zachowaniach przestępczych, tendencjach i zachowaniach samobójczych, porzucaniu obowiązku szkolnego (wagary, porzucanie szkoły, brak dyscypliny w szkole, przeszkadzanie na lekcjach, aroganckie zachowanie w stosunku do nauczycieli).

Często niedostosowaniu społecznemu towarzyszy diagnoza zaburzeń zachowania z prawidłowym bądź nieprawidłowym procesem socjalizacji, zaburzeniami opozycyjno – buntowniczymi oraz zaburzeniami zachowania i emocji, które stawiane są przez lekarza psychiatrę. W ogólnym znaczeniu, wg klasyfikacji ICD-10, zaburzenia zachowania charakteryzują się powtarzającymi się i utrwalonymi wzorcami zachowań o charakterze dysocjacyjnym, agresywnym lub/i buntowniczym. W skrajnych formach zachowania tego typu poważnie przekraczają oczekiwania i normy społeczne dla danego wieku, w związku z czym są czymś więcej niż tylko dziecięcą złośliwością czy młodzieńczą buntowniczością. Mogą one przejawiać się między innymi:

• częstym wdawaniem się bójki i tyranizowaniem innych

• okrucieństwem wobec zwierząt lub/i ludzi

• kradzieżami

• notorycznymi kłamstwami

• wagarowaniem ze szkoły i ucieczkami z domu

• nadmiernie częstymi napadami złości i agresji

• skrajnym nieposłuszeństwem

Źródło: www.niedostosowani.pl

2. Czym różni się niedostosowanie społeczne od zagrożenia niedostosowaniem społecznym?

Tak naprawdę, wszystko zależy od intensywności symptomów niedostosowania społecznego. Zagrożenie niedostosowaniem wskazuje na niepokojące przejawy nieumiejętności dostosowywania się do panujących reguł, zarówno w domu jak i w szkole. Należy jednak szczegółowo przeanalizować środowisko rodzinne, w którym dziecko się wychowuje. Bardzo często zagrożenie niedostosowaniem mylone jest z czystym brakiem konsekwencji i stałości norm i zasad panujących w domu i tylko wprowadzenie wyrozumiałości, wyważonego nagradzania i konsekwencji oraz jasno wyznaczonych reguł i granic wystarczy by zniknęły nieporządne zachowania.

3. Gdzie możemy szukać pomocy w sytuacji symptomów niedostosowania społecznego?

Warto wówczas skontaktować się ze szkołą (wychowawcą klasy, pedagogiem/psychologiem szkolnym), w celu omówienia własnych obserwacji i obaw z tym co zauważyła szkoła. Jeśli przejawy niedostosowania są bardzo nasilone warto zasięgnąć porady lekarza psychiatry. W sytuacjach gdy nasze obawy potwierdzone zostaną zarówno przez szkole jak i specjalistę, warto wówczas pomyśleć nad zwróceniem się do poradni psychologiczno – pedagogicznej o wydanie orzeczenia o kształceniu specjalnym ze względu na niedostosowanie społeczne. Orzeczenie takie umożliwi objęcie dziecka specjalnymi metodami pracy i oddziaływaniami, które pozwolą na zatrzymanie procesu niedostosowania i co najważniejsze optymalnie może uchronić go przed zaległościami edukacyjnymi. Bardzo często z tego typu orzeczeniem związana jest możliwość umieszczenia dziecka w Młodzieżowym Ośrodku Socjoterapii, które nastawione jest na socjoterapeutyzowanie dzieci zagrożonych demoralizacją/niedostosowaniem.

4. Czym są zajęcia socjoterapeutyczne i na czym polega oddziaływanie?

Zgodnie ze „Słownikiem Psychologii”(2005) zajęcia socjoterapeutyczne są każdą formą terapii gdzie podczas pracy największy nacisk kładzie się w szczególności na rozwój czynników społeczno – środowiskowych i interpersonalnych. Są one formą pomocy psychologiczno – pedagogicznej, której przedmiotem zmiany wg wielu socjoterapeutów są przede wszystkim niekorzystne wzorce zachowania, które przejawiają się przede wszystkim w układach typu: ja – ja, ja – dorośli, ja – rówieśnicy i ja – zadanie. Socjoterapie przyjmują zazwyczaj formę zajęć grupowych, gdzie liczba uczestników nie powinna przekraczać 12 osób. Początkowo obejmowała ona osoby będące w procesie leczenia psychiatrycznego, jednak wraz z rozwojem świadomości psychologiczno – pedagogicznej tego typu oddziaływania skierowano przede wszystkim do dzieci i młodzieży sprawiających rożnego rodzaju trudności interpersonalne.

Głównym, choć nie jedynym, czynnikiem działającym leczniczo podczas zajęć jest grupa i wzajemne oddziaływanie na siebie członków. W przypadku dzieci chodzi tu przede wszystkim o uczenie się przez wchodzenie w interakcję (np. otrzymywanie informacji zwrotnych, odwoływanie się do własnego doświadczenia) oraz modelowanie i obserwację. Wszystko to oczywiście oparte jest o pomoc konstruktywnego i doświadczonego dorosłego, czyli socjoterapeutę.

5. Gdzie odbywa się socjoterapia?

Zajęcia tego typu mogą być prowadzone przez szkołę i świetlice środowiskowe. Jako stały element programu socjoterapia prowadzona jest w Świetlicach Socjoterapeutycznych, różnego rodzaju otwartych ośrodkach zajmujących się wsparciem psychologiczno – pedagogicznym skierowanym przede wszystkim w kierunku socjoterapeutycznym, Młodzieżowych Ośrodkach Socjoterapii oraz Młodzieżowych Ośrodkach Wychowawczych.